همه چیز درباره ناهنجاری مادر زادی دستگاه تناسلی پسران 

بیماری هیپوسپادیاس (Hypospadias) یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی در نوزادان پسر است که در آن محل خروج مجرای ادرار به‌ جای نوک آلت تناسلی در قسمت پایین‌تر قرار دارد.

این اختلال ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد و در صورت عدم درمان می‌تواند بر عملکرد ادرار و باروری فرد تأثیر بگذارد.

آگاهی از علائم، علت‌ها و روش‌های درمان، به والدین کمک می‌کند تا تصمیم درست و به‌موقع برای درمان فرزندشان بگیرند.

هیپوسپادیاس چیست؟

در حالت طبیعی، مجرای ادرار از مثانه تا نوک آلت تناسلی امتداد دارد و ادرار از آن خارج می‌شود.

در نوزاد مبتلا به هیپوسپادیاس دهانه خروجی مجرا در جای درست خود تشکیل نشده و ممکن است در یکی از موقعیت‌های زیر قرار گیرد:

• زیر نوک آلت (خفیف)
• در میانه بدنه آلت (متوسط)
• در نزدیکی کیسه بیضه یا بین دو بیضه (شدید)

در بسیاری از موارد علاوه بر جا به‌ جایی دهانه مجرا ممکن است آلت تناسلی خمیده (Chordee) باشد یا پوست ناحیه جلویی آن به‌ طور کامل تشکیل نشده باشد.

علائم و نشانه‌های هیپوسپادیاس

هیپوسپادیاس معمولاً در هنگام تولد و در معاینه اولیه نوزاد تشخیص داده می‌شود. علائم اصلی این بیماری شامل موارد زیر است:

• محل غیرطبیعی سوراخ مجرای ادرار
• انحراف جریان ادرار به سمت پایین یا پهلو
• خمیدگی آلت به سمت پایین در هنگام نعوظ
• در موارد شدید اشکال در ادرار کردن در حالت ایستاده
• ظاهر ناقص پوست ختنه‌گاه (پوشش نیمه‌کاره در قسمت بالا)

والدین ممکن است متوجه شوند که نوزادشان هنگام ادرار، قطرات ادرار را به‌ صورت منحرف دفع می‌کند یا پوشک در نواحی غیر معمول خیس می‌شود.

این نشانه‌ها معمولاً کافی است تا پزشک احتمال هیپوسپادیاس را بررسی کند.

علت‌های بروز هیپوسپادیاس

علت دقیق هیپوسپادیاس هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، هورمونی و محیطی در بروز آن نقش دارد.

برخی از مهم‌ترین عوامل مؤثر عبارت‌اند از:

تغییرات ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی هیپوسپادیاس، احتمال بروز آن را افزایش می‌دهد.

اختلالات هورمونی در دوران بارداری: اگر تولید یا عملکرد هورمون‌های جنسی پسرانه (آندروژن‌ها) در هفته‌های اول رشد جنین دچار اختلال شود تکامل طبیعی مجرای ادرار مختل خواهد شد.

عوامل محیطی و دارویی: مصرف برخی داروها یا تماس با مواد شیمیایی مختل‌ کننده هورمون‌ها در دوران بارداری ممکن است با افزایش خطر هیپوسپادیاس مرتبط باشد.

سن و شرایط مادر: بارداری در سنین بالا یا ابتلا به دیابت بارداری نیز از عوامل خطر زا به‌شمار می‌رود.

تشخیص هیپوسپادیاس چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص هیپوسپادیاس معمولاً بلافاصله پس از تولد و از طریق معاینه فیزیکی آلت تناسلی انجام می‌شود. پزشک با بررسی محل سوراخ مجرا و شکل آلت شدت بیماری را مشخص می‌کند.

در موارد خاص و به‌ ویژه در نوع شدید ممکن است برای بررسی وجود سایر ناهنجاری‌های تناسلی یا کروموزومی، آزمایش‌های تکمیلی مانند سونوگرافی یا بررسی کروموزوم‌ها (کاریوتایپ) انجام شود.

نکته بسیار مهم:

در نوزادانی که هیپوسپادیاس دارند نباید ختنه در بدو تولد انجام شود؛ زیرا پوست ختنه‌گاه ممکن است در عمل ترمیمی مورد استفاده قرار گیرد.

درمان هیپوسپادیاس

تنها روش درمان مؤثر هیپوسپادیاس، جراحی ترمیمی است. هدف از جراحی اصلاح مسیر مجرای ادرار، صاف کردن آلت و بازسازی ظاهر طبیعی آن است.

نوع و زمان جراحی به شدت بیماری بستگی دارد.

زمان مناسب جراحی هیپوسپادیاس

بهترین زمان برای انجام جراحی بین ۶ تا ۱۸ ماهگی است. در این سن کودک هنوز درکی از عمل ندارد و روند بهبودی سریع‌تر انجام می‌شود.

با این حال در صورت نیاز جراحی در سنین بالاتر نیز قابل انجام است.

مراحل جراحی  هیپوسپادیاس

در جراحی ترمیمی بسته به نوع هیپوسپادیاس ممکن است یک یا دو مرحله لازم باشد:

اصلاح خمیدگی آلت (در صورت وجود)

ترمیم پوست و بازسازی ظاهری آلت

ایجاد مجرای جدید و اتصال آن به محل صحیح در نوک آلت

جراح با استفاده از بافت‌های موجود در ناحیه (مانند پوست ختنه‌گاه یا مخاط دهان در موارد خاص) مسیر جدید مجرا را می‌سازد تا ظاهر و عملکرد طبیعی حاصل شود. 

مراقبت‌های بعد از جراحی 

پس از جراحی، کودک معمولاً تا چند روز سوند ادراری دارد تا ادرار از مسیر جدید عبور کند. توصیه‌های معمول عبارت‌اند از: 

جلوگیری از ضربه یا فشار به ناحیه

مراقبت دقیق از پانسمان و محل بخیه‌ها 

پیگیری منظم با پزشک تا بررسی عملکرد ادرار

مصرف داروهای تجویز شده برای جلوگیری از عفونت

پیش‌ آگهی و نتایج درمان هیپوسپادیاس

با پیشرفت روش‌های جراحی امروزه بیش از ۹۰ درصد از بیماران پس از عمل عملکرد و ظاهر طبیعی خواهند داشت.

بیشتر کودکان پس از درمان قادرند به‌طور طبیعی ادرار کنند و در بزرگسالی نیز از نظر باروری و رابطه جنسی دچار مشکل نخواهند شد.

در برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی ترمیمی دوم برای اصلاح کوچک‌ ترین نقص‌ها وجود داشته باشد که تصمیم آن به عهده پزشک متخصص اورولوژی کودکان است.

نقش والدین در روند درمان هیپوسپادیاس

نقش والدین در درمان موفق بسیار حیاتی است. والدین باید:

از ختنه خودسرانه نوزاد جلوگیری کنند.

تمامی ویزیت‌های پس از عمل را طبق دستور پزشک پیگیری کنند.

مراقب وضعیت روحی کودک باشند تا از اضطراب یا ترس ناشی از عمل جلوگیری شود.

در صورت مشاهده هرگونه نشت ادرار، تورم یا قرمزی پس از عمل، سریعاً با پزشک تماس بگیرند.

پیشگیری از هیپوسپادیاس

از آن‌ جا که علت دقیق بروز هیپوسپادیاس کاملاً شناختهشده نیست پیشگیری قطعی از آن ممکن نیست.

با این حال رعایت برخی نکات در دوران بارداری می‌تواند خطر را کاهش دهد:

• کنترل دیابت بارداری
• پرهیز از مصرف دارو بدون تجویز پزشک
• اجتناب از تماس با مواد شیمیایی یا سموم صنعتی
• تغذیه سالم و استفاده از ویتامین‌های تجویز شده توسط پزشک

نتیجه‌گیری

هیپوسپادیاس (Hypospadias) یکی از شایع‌ ترین ناهنجاری‌های مادرزادی در پسران است که خوشبختانه با تشخیص به‌ موقع و جراحی مناسب به‌ طور کامل قابل درمان است.

آگاهی والدین از این بیماری پرهیز از ختنه زود هنگام و مراجعه به پزشک متخصص می‌تواند از بروز عوارض در آینده جلوگیری کند.

با بهره‌گیری از دانش و تجربه پزشکان متخصصی همچون دکتر اشچعی در زمینه جراحی اورولوژی کودکان، می‌توان اطمینان داشت که درمان با بهترین نتیجه و کمترین عارضه انجام خواهد شد.

در نهایت اگر نوزاد شما با مشکل هیپوسپادیاس (Hypospadias) متولد شده است نگران نباشید با مشاوره و درمان به‌ موقع او می‌تواند زندگی سالم و طبیعی در پیش داشته باشد.

دکتر بهار اشجعی دارای بورد فوق تخصصی در جراحی کودکان و نوزادان از پزشکان منحصر به فرد و ماهر در زمینه جراحی اطفال و کودکان در تهران هستند، ایشان دوره پزشکی عمومی را در دانشگاه شهید بهشتی تهران گذراندند و بعد از اتمام دوره پزشکی عمومی به تحصیل در رشته جراحی عمومی در دانشگاه شهید بهشتی تهران پرداختند، بلافاصله بعد از فارغ التحصیلی در رشته جراحی عمومی، در رشته جراحی اطفال پذیرفته شدند و دوره جراحی اطفال را در دانشگاه علوم پزشکی تهران گذراندند و موفق به کسب رتبه اول کشوری در برد فوق تخصصی جراحی اطفال شدند.

راه های ارتباط با ما

مطب: تهران ـ انتهای بلوار کشاورز، رو به روی درب شرقی بیمارستان امام خمینی، ساختمان شیشه ای سبز، پلاک ۳۷۰ ساختمان ۴۱۶ طبقه ۳ واحد ۱۹

تلفن:

۰۲۱-۴۴۸۰۶۶۶۸

 ۰۲۱-۴۴۸۴۱۸۶۲

بیمارستان کودکان تهران: تقاطع خیابان طالقانی و ولیعصر، روبروی جهاد کشاورزی، پلاک ۴۵۴

بیمارستان لاله شهرک غرب: تهران ، شهرک غرب ، فاز ۵ ، خیابان سیمای ایران ، نبش فلامک جنوبی

 منبع: https://dr-ashjaei.com/