بیماری‌های قلبی در کودکان چیست؟

قلب یکی از حساس‌ترین اندام‌های بدن است و وقتی پای کودکان به میان می‌آید هر مشکل قلبی می‌تواند چالش بزرگی برای والدین و پزشکان باشد.

ناهنجاری‌های قلبی در کودکان که بسیاری از آن‌ها مادرزادی هستند نیازمند تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع هستند.

در این مقاله به بررسی بیماری‌های قلبی کودکان، علائم شایع، روش‌های درمانی و جدیدترین متدهای جراحی قلب کودکان می‌پردازیم.

بیماری قلبی در کودکان معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

بیماری‌های مادرزادی قلب: این دسته، شایع‌ترین نوع بیماری‌های قلبی در کودکان است و ناهنجاری‌های ساختاری قلب از زمان تولد را شامل می‌شود.

نمونه‌هایی از آن عبارتند از نقص دیواره بین دهلیز یا بطن (ASD، VSD)، تنگی دریچه ریوی، تترالوژی فالوت، ترانسپوزیشن عروق بزرگ و سندرم هیپوپلازی بطن چپ.

بیماری‌های قلبی اکتسابی: برخی از کودکان در اثر عفونت‌ها یا بیماری‌های دیگر، مانند تب روماتیسمی یا بیماری کاوازاکی، به بیماری قلبی مبتلا می‌شوند.

علائم بیماری‌های قلبی در کودکان

شناخت علائم بیماری قلبی در کودکان برای تشخیص سریع بسیار حیاتی است. برخی از علائم رایج عبارتند از:

• خستگی زودرس
• کاهش وزن یا رشد ناکافی
• سیانوز (کبودی لب‌ها و ناخن‌ها)
• تعریق زیاد حتی در هنگام استراحت
• تورم در پاها، شکم یا اطراف چشم‌ها 
• تنگی نفس به‌ویژه هنگام غذا خوردن یا گریه
• صدای غیرطبیعی قلب (مورمور) که پزشک با گوشی پزشکی تشخیص می‌دهد

در مواردی ممکن است کودک هیچ علامت واضحی نداشته باشد و مشکل تنها با معاینه یا اکوی قلبی مشخص شود.

راه‌های درمانی بیماری‌های قلبی در کودکان

درمان بیماری قلبی در کودکان به نوع و شدت نقص بستگی دارد. برخی از روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:

1. درمان دارویی

برای نوزادان و کودکانی که هنوز به جراحی نیاز ندارند یا برای بهبود عملکرد قلب پس از جراحی از داروهایی مانند دیورتیک‌ها، مهارکننده‌های ACE و داروهای ضد ضربان قلب استفاده می‌شود.

2. مداخلات غیرجراحی (کاتتر درمانی)

در برخی نقص‌های ساختاری کوچک یا دریچه‌ای استفاده از کاتتر قلبی از طریق رگ‌ها، بدون نیاز به جراحی باز، می‌تواند مشکل را برطرف کند. این روش کم‌تهاجمی و مناسب برای موارد خاص است.

3. جراحی قلب بسته

در بعضی موارد اصلاح نقص قلبی بدون استفاده از دستگاه قلب-ریه و بدون باز کردن کامل قفسه سینه انجام می‌شود مثل بستن PDA (مجرای شریانی باز).

4. جراحی قلب باز

در موارد جدی و پیچیده جراح باید قلب را به‌صورت کامل باز کرده و ناهنجاری را به‌صورت مستقیم اصلاح کند.

این روش شامل استفاده از دستگاه بای‌پس قلبی-ریوی است و نیازمند تخصص و تجهیزات پیشرفته می‌باشد.

جدیدترین متدهای جراحی قلب کودکان

پیشرفت علم پزشکی باعث شده تا جراحی‌های قلب کودکان بسیار دقیق‌تر، کم‌خطرتر و موفق‌تر از گذشته انجام شود. برخی از جدیدترین متدها عبارتند از:

1. جراحی‌های هیبریدی

این روش ترکیبی از جراحی باز و مداخلات کاتتری است. در کودکانی که شرایط جسمی حساسی دارند جراحی هیبریدی می‌تواند جایگزین مطمئن‌تری نسبت به جراحی کامل باشد.

2. استفاده از فناوری سه‌بعدی (3D Printing)

با استفاده از پرینتر سه‌بعدی پزشکان می‌توانند پیش از جراحی یک مدل دقیق از قلب کودک را بسازند. این کار باعث افزایش دقت عمل و کاهش خطر می‌شود.

3. روباتیک و جراحی کم‌تهاجمی

در برخی از مراکز پیشرفته از ربات‌های جراح برای انجام دقیق‌تر و کم‌تهاجمی‌تر استفاده می‌شود. این روش‌ها با برش‌های کوچک تر، درد کمتر و دوران نقاهت کوتاه‌تر همراه هستند.

4. درمان‌های مرحله‌ای (Stage Repair)

برای برخی ناهنجاری‌های پیچیده مانند سندرم هیپوپلازی قلب چپ درمان طی چند مرحله در سال‌های ابتدایی زندگی کودک انجام می‌شود.

روش‌هایی مانند Norwood، Glenn و Fontan از جمله این مراحل هستند.

مراقبت‌های پس از جراحی قلب در کودکان

پس از جراحی قلب در کودکان آنها نیاز به مراقبت‌های ویژه در بخش ICU دارند. پس از مرخصی از بیمارستان پیگیری منظم با پزشک قلب بررسی رشد جسمی و ذهنی و رعایت تغذیه مناسب نقش بسیار مهمی در بهبودی کامل ایفا می‌کند.

نقش تغذیه و سبک زندگی در کودکان قلبی

تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم در کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی نقش کلیدی در بهبود وضعیت عمومی، رشد طبیعی و جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد.

بسیاری از کودکان قلبی به‌ویژه آن‌هایی که دچار نارسایی قلبی یا اختلالات مادرزادی هستند ممکن است با مشکلاتی در رشد قد و وزن مواجه شوند.

تغذیه باید شامل مواد مغذی پرکالری، ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و مایعات کافی باشد تا نیازهای خاص بدنی آن‌ها تأمین شود.

در برخی موارد ممکن است نیاز به تغذیه از طریق مکمل‌های غذایی یا حتی لوله تغذیه (NG tube) وجود داشته باشد.

از سوی دیگر سبک زندگی باید متعادل و متناسب با توانایی‌های فیزیکی کودک باشد.

به این معنا که فعالیت‌های سبک و کنترل‌شده ورزشی (مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری ملایم یا بازی‌های کم‌فشار) تحت نظر پزشک مجاز است اما فعالیت‌های شدید می‌تواند خطرناک باشد.

خواب کافی، استراحت منظم و پرهیز از قرارگیری در معرض آلودگی هوا یا عفونت‌های تنفسی نیز ضروری است.

همچنین آموزش سبک زندگی سالم به خانواده ایجاد فضای عاطفی امن، و کاهش استرس روانی کودک می‌تواند تأثیر مثبتی بر روند رشد و کیفیت زندگی او داشته باشد.

نتیجه‌گیری

بیماری‌های قلبی در کودکان می‌توانند پیچیده و نگران‌کننده باشند.

خوشبختانه پیشرفت‌های گسترده در روش‌های تشخیص و درمان به‌ویژه در حوزه جراحی قلب کودکان امید تازه‌ای برای خانواده‌ها و تیم‌های پزشکی به ارمغان آورده است.

با شناخت علائم اولیه، مراجعه زودهنگام و بهره‌مندی از تکنولوژی‌های روز، کودکان بسیاری می‌توانند زندگی سالم و پویایی را تجربه کنند.

دکتر رامین بقایی تهرانی یکی از بهترین و ماهرترین پزشکان جراحی فوق تخصصصی قلب و عروق بزرگسالان و کودکان در تهران هستند. ایشان فارغ التحصیل پزشکی عمومی و جراحی عمومی از دانشگاه تهران و فارغ التحصیل جراحی قلب از دانشگاه ایران می‌باشد.

خدمات دکتر رامین بقایی

• پیوند قلب
• جراحی آئورت
• بیماری عروق کرونر
• جراحی دریچه های قلب
• جراحی کم تهاجمی قلبی
• مشاوره به مادران باردار
• تشخیص بیماری های قلبی
• جراحی تخصصی قلب کودکان

ارتباط با دکتر رامین بقایی

آدرس: تهران – خیابان نلسون ماندلا (جردن)، بالاتر از تقاطع حقانی، خیابان پدیدار، پلاک ۶۲، طبقه سوم، واحد ۳۳

شماره تلفن: ۰۲۱۸۸۶۷۰۳۵۰

ایمیل: info @ dr-baghaei.com

اینستاگرام: dr.ramin.baghaei

 منبع: https://dr-baghaei.com/

هیپوسپادیاس در کودکان و نوزادان پسر

هیپوسپادیاس یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی در نوزادان پسر است که می‌تواند نگرانی‌های زیادی برای خانواده‌ها ایجاد کند.

آگاهی از علل، علائم و راه‌های درمان این اختلال می‌تواند نقش مهمی در مدیریت به‌موقع آن ایفا کند.

هیپوسپادیاس چیست؟

هیپوسپادیاس نوعی ناهنجاری مادرزادی در آلت تناسلی پسران است که در آن مجرای خروج ادرار به جای نوک آلت در بخش پایینی آن باز می‌شود.

این اختلال می‌تواند درجات مختلفی داشته باشد.

از موارد خفیف که محل خروج ادرار کمی جابه‌جا شده است تا موارد شدید که دهانه‌ی مجرا در نواحی پایین‌تر مانند بدنه‌ی آلت یا کیسه‌ی بیضه قرار دارد.

هیپوسپادیاس ممکن است همراه با انحنای غیرطبیعی آلت (چورده) و ناقصی پوست ختنه‌گاه نیز مشاهده شود.

علل بروز هیپوسپادیاس در کودکان

علت دقیق هیپوسپادیاس هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما عوامل مختلفی در ایجاد آن نقش دارند.

مهم‌ترین عوامل عبارتند از:

• ژنتیک: در برخی موارد، سابقه خانوادگی در بروز هیپوسپادیاس موثر است
• تغییرات هورمونی: اختلال در تعادل هورمون‌های جنسی جنین طی هفته‌های حساس رشد (به‌ویژه هفته‌های ۸ تا ۱۴ بارداری) می‌تواند این ناهنجاری را ایجاد کند
• عوامل محیطی: مواجهه مادر با برخی مواد شیمیایی، آفت‌کش‌ها یا داروهای خاص در دوران بارداری ممکن است ریسک ابتلا را افزایش دهد
• اپی‌ژنتیک: پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که تغییرات در الگوهای متیلاسیون DNA می‌تواند در بروز هیپوسپادیاس نقش داشته باشد

علائم و نحوه تشخیص هیپوسپادیاس

هیپوسپادیاس معمولاً بلافاصله پس از تولد توسط معاینه فیزیکی پزشک تشخیص داده می‌شود. علائم رایج شامل:

• خروج غیرعادی ادرار از قسمت پایینی آلت
• انحنای غیرطبیعی آلت در هنگام نعوظ
• ناقصی پوست ختنه‌گاه (ظاهر ناقص پوست در جلوی آلت)

در برخی موارد خفیف تشخیص ممکن است دشوارتر باشد و نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر یا حتی مشاوره با اورولوژیست کودکان پیدا کند.

ارتباط هیپوسپادیاس با نقایص قلبی مادرزادی

بر اساس پژوهش‌های جدید نوزادان پسر مبتلا به هیپوسپادیاس تا ۵.۸ برابر بیشتر در معرض نقایص قلبی مادرزادی هستند. 

این یافته نشان می‌دهد که هیپوسپادیاس می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات گسترده‌تر در رشد جنینی باشد.

به همین دلیل توصیه می‌شود که نوزادان دارای این ناهنجاری حتماً تحت ارزیابی‌های دقیق قلبی از جمله اکوکاردیوگرافی قرار گیرند تا در صورت وجود اختلالات قلبی اقدامات درمانی لازم به موقع انجام شود.

روش‌های درمان هیپوسپادیاس در نوزادان پسر

درمان هیپوسپادیاس اغلب نیازمند جراحی است و هدف از آن بازسازی مجرای ادراری و بهبود ظاهر آلت می‌باشد.

نکات کلیدی در درمان عبارتند از:

زمان مناسب جراحی: معمولاً بهترین زمان انجام جراحی بین ۶ تا ۱۸ ماهگی است تا کودک قبل از رسیدن به سن آگاهی نسبت به بدن خود درمان شود.

تکنیک‌های جراحی: بسته به شدت ناهنجاری، روش‌های مختلفی برای بازسازی مجرا و اصلاح انحنا وجود دارد. تکنیک‌های جدید جراحی تلاش می‌کنند تا میزان عوارض پس از عمل را به حداقل برسانند.

ابزارهای جدید: دستگاه‌هایی مانند Hyposfix اخیراً برای کمک به ثبات جراحی توسعه یافته‌اند که روند ترمیم را تسهیل می‌کنند.

مراقبت‌های پس از جراحی هیپوسپادیاس

مراقبت صحیح پس از جراحی نقش حیاتی در موفقیت درمان دارد. این مراقبت‌ها شامل:

• جلوگیری از ضربه یا فشار به محل جراحی
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها طبق تجویز پزشک برای پیشگیری از عفونت
• مراجعه منظم برای ویزیت‌های پس از عمل جهت ارزیابی روند بهبودی
• در برخی موارد نیاز به جراحی‌های ترمیمی بعدی نیز وجود دارد به ویژه اگر تنگی مجرای ادراری یا سایر عوارض ایجاد شود
• استفاده از پانسمان‌های خاص و رعایت دستورات پزشک درباره تعویض آناستفاده از پانسمان‌های خاص و رعایت دستورات پزشک درباره تعویض آن

اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام هیپوسپادیاس

تشخیص به موقع هیپوسپادیاس و شروع روند درمان در سن مناسب می‌تواند نتایج عملکردی و زیبایی بسیار بهتری ایجاد کند.

همچنین می‌تواند از بروز مشکلات روانی احتمالی در آینده جلوگیری کند.

آگاهی والدین و تیم پزشکی از علائم و اهمیت این اختلال نقش بسزایی در مدیریت مؤثر آن دارد. به لطف پیشرفت‌های علمی آینده درمان هیپوسپادیاس روشن‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.

هیپوسپادیاس اگرچه در ظاهر یک مشکل محدود به دستگاه ادراری تناسلی به نظر می‌رسد اما با توجه به ارتباط آن با سایر اختلالات رشدی باید با دیدی جامع‌تر به آن نگریسته شود تا بهترین نتایج برای سلامت جسمی و روانی کودک حاصل شود.

چرا ۶ تا ۱۸ ماهگی بهترین زمان جراحی هیپوسپادیاس است؟

• ترمیم بهتر زخم و بافت‌ها
• رشد کافی آلت تناسلی
• کاهش استرس روانی کودک
• آسان‌تر بودن مراقبت‌های پس از جراحی
• در سنین پایین‌تر کودک هنوز درکی از بدن و مسائل جنسی ندارد بنابراین تأثیرات روانی جراحی کمتر است.
• در حدود ۶ ماهگی اندازه آلت برای انجام تکنیک‌های جراحی مناسب‌تر می‌شود بدون آنکه جراحی را به تعویق بیندازد.
• بدن نوزادان و شیرخواران معمولاً سریع‌تر و بهتر ترمیم می‌شود که این موضوع احتمال اسکار، عفونت یا عوارض بعدی را کاهش می‌دهد.
• در این سنین کودک هنوز پوشک می‌شود و تحرک کمی دارد بنابراین نگهداری از پانسمان و جلوگیری از آسیب‌دیدگی محل جراحی ساده‌تر است.

اگر جراحی دیر انجام شود چه پیامدهایی دارد؟

• احتمال ایجاد مشکلات روانی و عزت‌نفس پایین در کودک در سنین بالاتر
• افزایش خطر عفونت یا فیستول در جراحی‌های دیرهنگام
• مشکلات در ادرار کردن یا عملکرد جنسی در آینده
• احتمال نیاز به عمل‌های جبرانی یا ترمیمی بیشتر

در موارد خاص (مثل هیپوسپادیاس شدید وجود ناهنجاری‌های دیگر یا مشکلات قلبی) ممکن است جراح متخصص زمان جراحی را تغییر دهد.

بنابراین ارزیابی دقیق توسط فوق تخصص اورولوژی کودکان ضروری است.

درباره دکتر بهار اشجعی

دکتر بهار اشجعی دارای بورد فوق تخصصی در جراحی کودکان و نوزادان از پزشکان منحصر به فرد و ماهر در زمینه جراحی اطفال و کودکان در تهران هستند ایشان دوره پزشکی عمومی را در دانشگاه شهید بهشتی تهران گذراندند و بعد از اتمام دوره پزشکی عمومی به تحصیل در رشته جراحی عمومی در دانشگاه شهید بهشتی تهران پرداختند بلافاصله بعد از فارغ التحصیلی در رشته جراحی عمومی در رشته جراحی اطفال پذیرفته شدند و دوره جراحی اطفال را در دانشگاه علوم پزشکی تهران گذراندند و موفق به کسب رتبه اول کشوری در برد فوق تخصصی جراحی اطفال شدند.

خدمات دکتر بهار اشجعی

• جراحی فتق کشاله ران در کودکان
• جراحی فتق ناف در کودکان
• تنگی مجرای ادرار در کودکان
• جراحی هیپوسپادیاس در کودکان
• ختنه در کودکان
• عدم نزول بیضه در کودکان

راه های ارتباط با ما

مطب: تهران ـ انتهای بلوار کشاورز، رو به روی درب شرقی بیمارستان امام خمینی، ساختمان شیشه ای سبز، پلاک ۳۷۰ ساختمان ۴۱۶ طبقه ۳ واحد ۱۹

تلفن:

۰۲۱-۴۴۸۰۶۶۶۸ 

۰۲۱-۴۴۸۴۱۸۶۲

بیمارستان کودکان تهران: تقاطع خیابان طالقانی و ولیعصر، روبروی جهاد کشاورزی، پلاک ۴۵۴

بیمارستان لاله شهرک غرب: تهران ، شهرک غرب ، فاز ۵ ، خیابان سیمای ایران ، نبش فلامک جنوبی

منبع: https://dr-ashjaei.com/